یکی از قراردادهایی که امروزه در بازار سرمایه اسلامی کاربرد وسیعی دارد، قرارداد استصناع است، این قرارداد کمتر در متون فقهی و حقوقی رایج مطرح شده است،

واژه استصناع در لغت از باب استفعال از ماده «صنع» به معنای طلب و سفارش ساخت چیزی است. در اصطلاح استصناع قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین در مقابل مبلغی معین ساخت و تحویل پروژه یا کالای مشخصی در زمان معینی را نسبت به طرف دیگر به عهده می‌گیرد.

با توجه به دیدگاه غالب فقهای شیعه و اهل سنت قرارداد استصناع قراردادی مشروع و مجاز است. با توجه به دیدگاه فقهای شیعه، قرارداد استصناع می‌تواند در قالب قراردادهای بیع‌سلف، بیع مستقل، قرارداد مستقل، اجاره، جعاله و صلح مطرح شود.

شایان ذکر است که اگر قرارداد استصناع قرارداد مستقل یا در قالب قرارداد صلح مطرح شود تنها لازم است ضوابط عمومی قراردادها مانند ممنوعیت اکل مال به باطل، ممنوعیت ضرر، ممنوعیت غرر و ممنوعیت ربا در آن لحاظ گردد. اما اگر در قالب دیگر قراردادها چون بیع‌سلف، بیع مستقل، اجاره و جعاله مطرح شود، افزون بر ضوابط عمومی قراردادها باید ضوابط اختصاصی هر یک از آن قراردادها را نیز دارا باشد.

ارکان قرارداد استصناع

۱.ایجاب و قبول: قرارداد استصناع همانند سایر قراردادها، به ابراز اراده و رضایت طرفین به انعقاد قرارداد نیاز دارد و همانند همه قراردادها ایجاب و قبول می‌تواند به صورت گفتار‌ی، نوشتاری و عملی باشد با هر لفظ و عملی که مقصود طرفین را برساند،

۲.طرفین قرارداد: در قرارداد استصناع، سفارش دهنده را مستصنع و سازنده (صاحب صنعت) را صانع می گویند، مستصنع و صانع باید شرایط عمومی قراردادها مانند بلوغ، عقل، قصد و اختیار را دارا باشند، همان طور که خواهد آمد در ماه ی ت فقه ی
قرارداد استصناع اختلاف نظر هست، برخ ی از فقها آن را در قالب یک ی از قراردادهای خاص می دانند و برخ ی آن را قرارداد مستقل ی م ی پندارند، اگر قرارداد استصناع را یکی از قراردادهای خاص بدانیم، افزون بر شرایط عموم ی قراردادها، طرفین باید شرایط قرارداد خاص را نیز دارا باشند.

۳. عوضان: کالا یا پروژه‌ای که سفارش ساخت آن داده می‌شود، موضوع قرارداد استصناع یا مستصَنع می‌گویند، صانع باید افزون بر جواز ساخت از منظر شرعی و قانونی، قابلیت ساخت و تحویل در موعد مقرر را داشته باشد، در قرارداد استصناع باید زمان، مکان و کیفیت تحویل کالا معین باشد. مبلغی که در قبال ساخت و تحویل کالا یا پروژه پرداخت می‌شود را عوض استصناع می‌گویند، عوض در قرارداد استصناع همانند سایر قراردادها به طور معمول پول رایج است، اگرچه می‌تواند کالا و خدمت نی‌ز باشد. اگر قرارداد استصناع قرارداد خاص باشد، عوضین علاوه بر شر ایط عمومی باید شرایط عوضین قرارداد خاص را نیز داشته باشند. برای مثال اگر استصناع را از مصداق های بیع سلف بدانیم، به اعتقاد مشهور فقها بایستی کل عوض در مجلس عقد پرداخت شود اما اگر استصناع را قرارداد مستقلی بدا نیم، عوض استصناع می‌تواند به صورت نقد، نسیه یا ترکیبی از نقد و نسیه باشد.