مضاربه در لغت عرب مصدر باب مفاعله و مشتق از «ضرب» به معناى سیر کردن در زمین می‌باشد و چون در عمل مضاربه، عامل به دستور مالک براى تجارت به هر طرف سیر مى‌کند تا سودى به دست آورد( یکى مباشر، و دیگرى سبب سیر بر روى زمین به حساب مى‌آید)، قهراً معناى مفاعله تحقق پیدا مى‌کند. مضاربه در اصطلاح عقدی است که به موجب آن فردی (مالک) مالی را در اختیار فردی دیگر (عامل) می‌گذارد تا با آن مال تجارت کند و سود حاصله میان آن دو به نسبت معینی تقسیم گردد.
ماهیت عقد مضاربه
مضاربه عقدی جایز است، پس هریک از عامل و مالک در هر مرحله از عقد (چه قبل از شروع به کار و چه در اثنای کار) می‌توانند عقد را فسخ کنند. در این خصوص نکته‌های زیر قابل ذکر است:
۱. اگر ضمن عقد مضاربه شرط لزوم کنند شرط باطل اما مضاربه صحیح است؛
۲. اگر برای عقد مضاربه مدت تعیین کنند، باعث لزوم عقد مضاربه نمی‌شود فقط عامل بعد از مدت مذکور نمی‌تواند بدون اذن جدید مالک در مال تصرف کند؛
۳. اگر در ضمن یک عقد خارج لازم، شرط لزوم مضاربه را کرده باشند این شرط صحیح بوده و تا پایان مدتی که معین می‌کنند، طرفین نباید مضاربه را فسخ کنند.
ارکان عقد مضاربه
الف. ایجاب و قبول: عبارت از لفظی است که طرفین به وسیله آن رضایت خود را از عقد مضاربه با شرایطش اعلام می‌دارند.
ب. طرفین عقد: صاحب سرمایه را مالک و تاجر را عامل یا مضارب می‌گویند. مالک و عامل باید شرایط عمومی صحت معاملات اعم از بلوغ، عقل و اختیار را دارا باشند. همچنین مالک نباید به خاطر ورشکستگی محجور باشد و عامل نیز باید قدرت تجارت با سرمایه موجود را داشته باشد.
پ. سرمایه: سرمایه مالی است که مالک برای کار، به عامل می دهد تا با آن به تجارت بپردازد که باید اولاً عین بوده (نه دین و منفعت)، ثانیاً نقد بوده و ثالثاً از لحاظ کمی و کیفی معلوم و معین باشد.
ت. عمل (کار): نوع کاری که باید عامل با سرمایه انجام دهد تجارت است و اگر عامل از راه‌های دیگری مثل تولید یا زراعت و غیره، از سرمایه سود به دست آورد، عنوان مضاربه به آن صدق نمی‌کند. اگر در مضاربه، عامل مکّلف به تجارت خاصی نشده باشد، مضاربه را مطلق یا عام و اگر مکّلف به تجارت خاصی شده باشد، مضاربه را مقید یا خاص می‌گویند.
ث. سود: سهم هرکدام از مالک و عامل از سود حاصله باید در ابتدای عقد مشخص شود. این مقدار باید برای هرکدام به صورت کسری از کل سود باشد. همچنین زمان تقسیم سود بعد از پایان مضاربه است، اگر مضاربه به هر دلیلی فسخ شود. کالاهای موجود فروخته شده و نقد می‌شود. سپس اصل سرمایه اولیه از آن کم می‌شود که در این خصوص زیان‌ها یا تلف‌های وارد به سرمایه نیز از سود حاصله جبران می‌شود. سود باقی‌ماند‌ه به نسبت سهم هر یک از عامل و مالک تقسیم می‌شود.
ماهیت عقد مضاربه
مضاربه عقدی جایز است، پس هریک از عامل و مالک در هر مرحله از عقد (چه قبل از شروع به کار و چه در اثنای کار) می‌توانند عقد را فسخ کنند. در این خصوص نکته‌های زیر قابل ذکر است:
۱. اگر ضمن عقد مضاربه شرط لزوم کنند شرط باطل اما مضاربه صحیح است؛
۲. اگر برای عقد مضاربه مدت تعیین کنند، باعث لزوم عقد مضاربه نمی‌شود فقط عامل بعد از مدت مذکور نمی‌تواند بدون اذن جدید مالک در مال تصرف کند؛
۳. اگر در ضمن یک عقد خارج لازم، شرط لزوم مضاربه را کرده باشند این شرط صحیح بوده و تا پایان مدتی که معین می‌کنند، طرفین نباید مضاربه را فسخ کنند.
ارکان عقد مضاربه
الف. ایجاب و قبول: عبارت از لفظی است که طرفین به وسیله آن رضایت خود را از عقد مضاربه با شرایطش اعلام می‌دارند.
ب. طرفین عقد: صاحب سرمایه را مالک و تاجر را عامل یا مضارب می‌گویند. مالک و عامل باید شرایط عمومی صحت معاملات اعم از بلوغ، عقل و اختیار را دارا باشند. همچنین مالک نباید به خاطر ورشکستگی محجور باشد و عامل نیز باید قدرت تجارت با سرمایه موجود را داشته باشد.
پ. سرمایه: سرمایه مالی است که مالک برای کار، به عامل می دهد تا با آن به تجارت بپردازد که باید اولاً عین بوده (نه دین و منفعت)، ثانیاً نقد بوده و ثالثاً از لحاظ کمی و کیفی معلوم و معین باشد.
ت. عمل (کار): نوع کاری که باید عامل با سرمایه انجام دهد تجارت است و اگر عامل از راه‌های دیگری مثل تولید یا زراعت و غیره، از سرمایه سود به دست آورد، عنوان مضاربه به آن صدق نمی‌کند. اگر در مضاربه، عامل مکّلف به تجارت خاصی نشده باشد، مضاربه را مطلق یا عام و اگر مکّلف به تجارت خاصی شده باشد، مضاربه را مقید یا خاص می‌گویند.
ث. سود: سهم هرکدام از مالک و عامل از سود حاصله باید در ابتدای عقد مشخص شود. این مقدار باید برای هرکدام به صورت کسری از کل سود باشد. همچنین زمان تقسیم سود بعد از پایان مضاربه است، اگر مضاربه به هر دلیلی فسخ شود. کالاهای موجود فروخته شده و نقد می‌شود. سپس اصل سرمایه اولیه از آن کم می‌شود که در این خصوص زیان‌ها یا تلف‌های وارد به سرمایه نیز از سود حاصله جبران می‌شود. سود باقی‌ماند‌ه به نسبت سهم هر یک از عامل و مالک تقسیم می‌شود.
برچسب‌ها
برای ارسال نظر وارد سایت شوید